প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবীশ
ভাৰতৰ পৰিসংখ্যাবিদ, বিজ্ঞানী প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবীশৰ জন্ম হৈছিল ১৮৯৩ চনৰ ২৯ জুন তাৰিখে।তেওঁৱেই পোন প্ৰথমে পৰিসংখ্যাও যে এক অধ্যয়নৰ বিষয়, সেই ধাৰণা অৱগত কৰিছিল।আৰু এই কাৰণতেই তেওঁ সমগ্ৰ বিশ্বত চিৰস্মৰণীয় হৈ আছে। তেখেতৰ দ্বাৰা আৱিষ্কৃত Mahalanobish Distance এতিয়াও জনগণনাৰ বাবে ব্যৱহাৰ হয়।প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবীশে প্ৰথমে কলকাতা প্ৰেচিডেনচি কলেজত পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ শিক্ষকতা কৰিছিল।কিন্তু তাতে তেওঁ পৰিসংখ্যা বিজ্ঞান চৰ্চাৰ বাবে এক পৃথক প্ৰতিষ্ঠানৰ কথা সদায়ে প্ৰয়োজন বোধ কৰিছিল। সেয়ে তেখেতৰ উদ্যোগতে ১৯৩১ চনত গঢ়ি উঠে ভাৰতীয় পৰিসংখ্যা প্ৰতিষ্ঠান( Indian Statistical Institute)।এই প্ৰতিষ্ঠানে এতিয়া পৰিসংখ্যা বিজ্ঞান চৰ্চাৰ বাবে ভাৰত তথা সমগ্ৰ বিশ্বতে এক সুকীয়া মৰ্যাদা লাভ কৰিছে।
ভাৰত চৰকাৰৰ পঞ্চ বাৰ্ষিক পৰিকল্পনা আৰু তাৰ সফল ৰূপায়নত প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবীশৰ ভূমিকা গুৰুত্বপূৰ্ণ। তেখেতে ১৯৪৯ চনত ভাৰত চৰকাৰৰ মন্ত্ৰীমণ্ডলৰ পৰামৰ্শদাতা ৰূপেও কাৰ্য নিৰ্বাহ কৰিছিল।নিবনুৱা দূৰীকৰণৰ বাবে পৰিকল্পনাও তেখেতেই আৰম্ভ কৰিছিল। special survey পদ্ধতিৰ জন্মদাতাও আছিল প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবীশ, যি পদ্ধতিৰ সহায়ত সমগ্ৰ বিশ্বৰ বৃহৎ বৃহৎ নীতি আৰু পৰিকল্পনাবোৰ গঢ়ি তোলা হয়। ভাৰত বৰ্ষৰ দৰে জনবহুল বৃহৎ দেশবোৰৰ যিকোনো তথ্য সংগ্ৰহৰ কাম ইমান সহজ নাছিল আৰু তাৰ বিজ্ঞানসন্মত বিশ্লেষণো এক দুৰূহ কাম আছিল।এনেবোৰ কামৰ বাবে, তেখেতৰ বাবেই National Statistical Survey Office তথা Central Statistical Organization ৰ দৰে এক সৰ্বসন্মত পৰিসংখ্যা প্ৰতিষ্ঠান দেশত গঢ় লৈ উঠে আৰু ইয়াৰ সুফল এতিয়া সুদূৰ প্ৰশাৰী বিয়পি পৰিছে। জনসংখ্য, জনগণনা, জনমুৰি ব্যয়, জনমুৰি আয়, মুঠ উৎপাদন, অৰ্থনীতি, পদাৰ্থবিদ্যাৰ গৱেষণা ক্ষেত্ৰ ইত্যাদি সকলোতে প্ৰশান্ত চন্দ্ৰ মহালানবিশৰ অৱদান অপৰিসীম। পৰিসংখ্যা বিজ্ঞানলৈ আগবঢ়োৱা তেখেতৰ এই অৱদানৰ বাবে ১৯৬৮চনত ভাৰত চৰকাৰে তেখেতক পদ্মভূষণ সন্মানেৰে সন্মানিত কৰে। তুদুপৰি এই গৰাকী মহান বিজ্ঞানীৰ স্মৃতি ৰক্ষার্থে ভাৰত চৰকাৰে ২০০৬ চনত তেখেতৰ জন্ম দিন, ২৯ জুন তাৰিখটি ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিসংখ্যা দিৱস (National Statistical Day) হিচাপে পালন কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়, আৰু তেতিয়াৰে পৰা 29 জুন তাৰিখটিত প্ৰতিবছৰে এই দিৱস পালন কৰি অহা হৈছে।
***********************************************
